Spawalnictwo to dziedzina, która znajduje szerokie zastosowanie w różnych gałęziach przemysłu, takich jak budownictwo, energetyka, motoryzacja czy przemysł stoczniowy. Aby wykonywać zadania spawalnicze w sposób profesjonalny i bezpieczny, spawacz musi posiadać odpowiednie kwalifikacje i uprawnienia dostosowane do stosowanych metod i materiałów. W niniejszym artykule omówimy najpopularniejsze metody spawalnicze, rodzaje uprawnień oraz typy materiałów stosowanych w spawalnictwie.
Spawalnictwo to proces łączenia materiałów, najczęściej metali, za pomocą ciepła, ciśnienia lub obu tych czynników. Aby zapewnić jakość i bezpieczeństwo wykonywanych prac, spawacze muszą uzyskać odpowiednie uprawnienia, zgodne z wymogami norm, takich jak PN-EN ISO 4063. W artykule przybliżymy podstawowe metody spawania, omówimy podział uprawnień oraz przedstawimy najważniejsze informacje dotyczące materiałów spawalniczych.
Najpopularniejsze metody spawalnicze
Popularne metody spawania i ich zastosowanie
Każda metoda spawalnicza charakteryzuje się specyficznymi właściwościami, a jej wybór zależy od rodzaju materiału, wymagań konstrukcyjnych oraz warunków pracy. Poniżej opisujemy najczęściej stosowane metody spawania.
Metoda MIG (Metal Inert Gas)
Metoda MIG polega na spawaniu za pomocą elektrody topliwej w osłonie gazów obojętnych, takich jak argon lub hel. Jest szeroko stosowana w przemyśle motoryzacyjnym oraz do spawania aluminium i jego stopów. Charakteryzuje się dużą szybkością i estetyką spoiny.
Metoda MAG (Metal Active Gas)
Podobna do MIG, metoda MAG wykorzystuje gazy aktywne, takie jak dwutlenek węgla lub mieszaniny gazów. Jest powszechnie stosowana w przemyśle stalowym do spawania stali niestopowych, niskostopowych i wysokostopowych.
Metoda TIG (Tungsten Inert Gas)
Spawanie TIG opiera się na zastosowaniu elektrody wolframowej w osłonie gazu obojętnego, głównie argonu. Metoda ta zapewnia najwyższą jakość spoiny i jest stosowana w przemyśle lotniczym, chemicznym oraz przy precyzyjnych konstrukcjach ze stali nierdzewnej czy tytanu.
Metoda MMA (Manual Metal Arc)
MMA to spawanie łukowe elektrodą otuloną, uniwersalna metoda stosowana w budownictwie, remontach oraz miejscach trudno dostępnych. Można ją stosować na otwartej przestrzeni i w trudnych warunkach atmosferycznych.
Metoda spawania gazowego
Spawanie gazowe (autogen) wykorzystuje płomień powstający w wyniku spalania mieszanki gazów, zazwyczaj acetylenu z tlenem. Jest stosowane w naprawach oraz przy łączeniu cienkich materiałów, takich jak blachy.
Rodzaje uprawnień – podział ze względu na metody spawania, z nazwami z normy PN-EN ISO 4063:2011
Rodzaje uprawnień spawalniczych są ściśle określone przez normę PN-EN ISO 4063:2011, która przypisuje kody liczbowe do poszczególnych procesów spawania.
Poniższa tabela przedstawia podział uprawnień spawalniczych ze względu na metody.
| Kod metody spawania | Nazwa | Charakterystyka |
| 101 | Spawanie łukowe elektrodą metalową | Technika spawania przy użyciu elektrody metalowej bez osłony gazowej lub proszkowej. |
| 11 | Spawanie łukowe elektrodą metalową bez osłony gazowej | Spawanie bez dodatkowej ochrony gazowej, stosowane w prostych zastosowaniach. |
| 111 | Ręczne spawanie łukowe (MMA) | Spawanie elektrodą otuloną z manualnym sterowaniem procesem. |
| 112 | Spawanie grawitacyjne elektrodą otuloną | Spawanie w pozycji grawitacyjnej z zastosowaniem elektrody otulonej. |
| 114 | Spawanie łukowe samoosłonowym drutem proszkowym | Proces spawania z zastosowaniem drutu proszkowego generującego własną osłonę. |
| 12 | Spawanie łukiem krytym | Spawanie przy użyciu łuku elektrycznego osłoniętego warstwą topnika. |
| 121 | Spawanie łukiem krytym drutem elektrodowym litym | Jednodrutowy proces spawania łukowego z topnikiem jako osłoną. |
| 122 | Spawanie łukiem krytym taśmą elektrodową litą | Wykorzystanie elektrody w formie taśmy do efektywnego spawania dużych powierzchni. |
| 124 | Spawanie łukiem krytym z dodatkiem proszku metalowego | Spawanie z dodatkowym proszkiem zwiększającym jakość spoiny. |
| 125 | Spawanie łukiem krytym drutem elektrodowym proszkowym | Stosowanie drutu proszkowego do uzyskania spoiny w procesie krytym. |
| 126 | Spawanie łukiem krytym taśmą elektrodową proszkową | Stosowanie taśmy proszkowej do uzyskania spoiny w procesie krytym. |
| 13 | Spawanie łukowe elektrodą topliwą w osłonie gazu | Spawanie łukowe z ochroną gazową, odpowiednie dla różnych rodzajów materiałów. |
| 131 | Spawanie MIG drutem elektrodowym litym | Spawanie elektrodą topliwą w osłonie gazów obojętnych |
| 132 | Spawanie MIG drutem elektrodowym proszkowym o rdzeniu topnikowym | Spawanie z użyciem gazu obojętnego i rdzenia topnikowego |
| 133 | Spawanie MIG drutem elektrodowym proszkowym o rdzeniu metalicznym | Spawanie z użyciem gazu obojętnego i rdzenia metalowego |
| 135 | Spawanie MAG drutem elektrodowym litym | Spawanie elektrodą topliwą z użyciem gazu aktywnego i drutu pełnego. |
| 136 | Spawanie MAG drutem elektrodowym proszkowym o rdzeniu topnikowym | Technika z zastosowaniem gazów aktywnych i drutu proszkowego. |
| 137 | Spawanie łukowe w osłonie gazu obojętnego drutem proszkowym | Spawanie z ochroną gazów obojętnych i drutem proszkowym. |
| 138 | Spawanie MAG drutem elektrodowym proszkowym o rdzeniu metalicznym | Wysokowydajne spawanie drutem proszkowym z rdzeniem metalowym w osłonie gazu. |
| 14 | Spawanie łukowe wolframowe w osłonie gazowej | Precyzyjne spawanie z użyciem wolframowej elektrody nietopliwej w gazowej osłonie. |
| 141 | Spawanie TIG z drutem/prętem litym | Technika TIG z dodatkiem stałego materiału spawalniczego. |
| 142 | Spawanie TIG bez dodatku stopiwa | Proces TIG bez użycia dodatkowego materiału. |
| 143 | Spawanie TIG z dodatkiem drutu/pręta proszkowego | Spawanie TIG z proszkowym materiałem spawalniczym. |
| 145 | Spawanie TIG w osłonie gazu redukującego | TIG z gazem redukującym i litym dodatkiem materiału spawalniczego. |
| 146 | Spawanie TIG w osłonie gazu redukującego z dodatkiem drutu/pręta proszkowego | TIG z gazem redukującym i proszkowym dodatkiem materiału. |
| 147 | Spawanie TAG | Spawanie wolframową elektrodą nietopliwą w gazach aktywnych. |
| 15 | Spawanie łukowe plazmowe | Wysokotemperaturowy proces spawania z zastosowaniem plazmy. |
| 151 | Spawanie MIG plazmowe | Połączenie spawania MIG i techniki plazmowej dla większej efektywności. |
| 152 | Spawanie plazmowe z proszkiem | Spawanie plazmowe z wykorzystaniem proszku jako materiału dodatkowego. |
| 153 | Spawanie plazmowe z łukiem przenoszonym | Proces plazmowy, gdzie łuk przenoszony jest na materiał spawany. |
| 154 | Spawanie plazmowe z łukiem nieprzenoszonym | Łuk generowany jest wewnątrz palnika, a nie na materiale spawanym. |
| 155 | Spawanie plazmowe z łukiem częściowo przenoszonym | Łuk częściowo przenoszony między palnikiem a materiałem, zwiększając precyzję. |
| 18 | Inne metody spawania łukowego | Specjalistyczne i nietypowe techniki spawania łukowego. |
| 185 | Spawanie łukiem wirującym w polu magnetycznym | Innowacyjna metoda wykorzystująca ruch wirowy łuku spawalniczego. |
Spawanie gazowe wymienione w PN-EN ISO 4063:2011
| Kod metody spawania | Nazwa | Charakterystyka |
| 31 | Spawanie gazowo-tlenowe | Spawanie wykorzystujące proces spalania gazów. |
| 311 | Spawanie acetylenowo- tlenowe | Spawanie za pomocą płomienia powstającego w wyniku spalania acetylenu i tlenu z użyciem spoiwa lub bez niego. |
| 312 | Spawanie propanowo- tlenowe | Spawanie za pomocą płomienia powstającego w wyniku spalania propanu i tlenu |
| 313 | Spawanie wodorowo tlenowe | Spawanie gazowe przy użyciu wodoru jako gazu palnego, spalanego z tlenem. |
Każdy spawacz przed rozpoczęciem pracy musi zdobyć odpowiednie uprawnienia, które obejmują zarówno teoretyczną znajomość procesu, jak i praktyczne umiejętności.
Podstawowe elementy procesów spawalniczych
Spawalnictwo wymaga zastosowania odpowiednich materiałów, które wpływają na jakość, trwałość i bezpieczeństwo spoiny. Do podstawowych typów materiałów spawalniczych należą:
- Elektrody – stosowane w metodach MMA, MIG, MAG i TIG. Elektrody mogą być topliwe (MAG, MIG) lub nietopliwe (TIG).
- Druty spawalnicze – wykorzystywane w spawaniu łukowym w osłonie gazu, jako materiał dodatkowy do łączenia metali.
- Pręty spawalnicze – stosowane w metodach TIG i gazowych do ręcznego podawania materiału do jeziorka spawalniczego.
- Topniki – substancje chroniące spoinę przed utlenieniem i poprawiające właściwości mechaniczne spoiny.
- Gazy osłonowe – takie jak argon, hel, dwutlenek węgla, stosowane w metodach MIG, MAG i TIG.
Każdy rodzaj materiału musi być odpowiednio dobrany do metody spawania oraz rodzaju spawanego materiału, co ma kluczowe znaczenie dla jakości łączenia.
Podsumowanie
Spawalnictwo to zaawansowana dziedzina wymagająca wysokich kwalifikacji i wiedzy technicznej. Zrozumienie różnych metod spawania, odpowiedni dobór materiałów oraz uzyskanie wymaganych uprawnień są kluczowe dla sukcesu w tej branży. Normy takie jak PN-EN ISO 4063 pomagają w standaryzacji procesów i zapewnieniu wysokich standardów pracy.
